عمل آپاندیس
آپاندیسیت، یک درد ناگهانی و شدید شکمی است که گاها بدون هشدار قبلی ایجاد می‌شود. این درد فزاینده یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. آپاندیس، یک کیسه کوچک لوله‌ای شکل که به روده بزرگ متصل است که وقتی ملتهب می‌شود آمادگی پاره شدن را دارد و در صورتیکه پاره شود و درمان سریعی صورت نگیرد به عوارض جدی منتهی می‌شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، درد به قدری آزاردهنده است، که اغلب به عنوان یک احساس تیز و خنجری در شکم احساس و با گذشت زمان بدتر می‌شود. در برخی موارد، درد به سایر نواحی شکم، پشت یا حتی قفسه سینه منتقل می‌شود و تشخیص آن را دشوار می‌کند. اگر چنانچه یک درد شدید و ناگهانی شکمی رو به افزایش را تجربه می‌کنید، فوراً به یک پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید.
در این مطلب پزشکی، ما به دنیای جراحی آپاندیسیت می‌پردازیم، خطرات، مزایا و روند بهبودی آپاندکتومی را بررسی می‌کنیم، روشی که می‌تواند در مواجهه با این وضعیت بالقوه تهدیدکننده حیات، نجات بخش باشد.
چرا جراحی آپاندیس انجام می‌شود؟
جراحی آپاندیسیت یا آپاندکتومی یک اقدام اورژانسی پزشکی برای برداشتن آپاندیس از داخل شکم است که با تشخیص التهاب و پارگی احتمالی آپاندیس انجام می‌شود. در این عمل آپاندیس که یک کیسه کوچک لوله ای شکل است و به روده بزرگ در سمت راست پایین شکم متصل شده است از شکم خارج می‌شود.
در صورت عدم درمان، آپاندیسیت می‌تواند به عوارض جدی منتهی شود، از جمله:
۱- پارگی آپاندیس: این امر باعث گسترش باکتری‌ها و سایر سموم به داخل حفره شکم می‌شود که ممکن است منجر به پریتونیت (التهاب پوشش شکم) و سپسیس بالقوه تهدیدکننده زندگی شود.
۲- پریتونیت: التهاب پوشش داخلی شکم، که ناشی از گسترش باکتری از آپاندیس پاره شده است.
۳- آبسه: مجموعه‌ای از چرک که در صورت پارگی آپاندیس در حفره شکم ایجاد می‌شود.
۴- سپسیس: یک پاسخ تهدید کننده زندگی به عفونت است که در صورت ورود باکتری از آپاندیس به جریان خون ممکن است رخ دهد.
جراحی آپاندیسیت برای جلوگیری از این عوارض و اطمینان از درمان به موقع بیمار انجام می شود. این جراحی شامل برداشتن آپاندیس ملتهب برای جلوگیری از آسیب بیشتر و عفونت است.
تشخیص آپاندیس چگونه است؟
آپاندیس برخی افراد ممکن است در قسمت کمی متفاوت از بدن آنها قرار داشته باشد، مانند:
- لگن
- پشت روده بزرگ
- اطراف روده کوچک
- در نزدیکی قسمت تحتانی سمت راست کبد
برخی از افراد درد مشابه آپاندیسیت دارند، اما ناشی از چیز دیگری است، مانند:
- گاستروانتریت
- سندرم روده تحریک پذیر شدید (IBS)
- یبوست
- مثانه یا عفونت ادرار
پزشک معالج از شما در مورد علائم سؤال و ناحیه شکم را معاینه می‌کند. تشخیص می‌دهد که آیا با فشار به اطراف آپاندیس (سمت راست تحتانی شکم) فشار درد بیشتر می‌شود یا خیر.
آزمایش‌های تکمیلی تشخیص آپاندیس
اگر علائم معمولی نباشد، ممکن است آزمایش‌های دیگری برای تأیید یا رد این بیماری لازم باشد:
- آزمایش خون برای مشاهده علائم عفونت
- آزمایش بارداری برای زنان
- آزمایش ادرار برای رد شرایط دیگر، مانند عفونت مثانه
- اسکن سونوگرافی برای مشاهده تورم آپاندیس
- سی تی اسکن
برای گرفتن نتیجه، ممکن است مدتی زمان طول بکشد. اگر تشخیص هنوز قطعی نباشد، جراح ممکن است برای معاینه آپاندیس و اندام‌های لگن، جراحی لاپاراسکوپی را توصیه کند.
معمولاً برداشتن آپاندیس در صورت مشکوک بودن آپاندیسیت توصیه می‌شود، نه اینکه احتمال ترکیدن آن وجود داشته باشد. اگر پزشک مطمئن نباشد که شما به آپاندیسیت مبتلا هستید، ممکن است توصیه کند حداکثر ۲۴ ساعت صبر کنید تا ببیند علائم شما بهبود می‌یابد یا خیر.
انواع روش‌های جراحی آپاندیس (آپاندکتومی)
عمل جراحی آپاندیس به دو روش باز و بسته انجام می‌شود و فرایند اجرایی آن بسیار ساده است. طی این جراحی، آپاندیس که اندامی کوچک و انگشتی نما است برداشته می‌شود. این زائده از بخش اول روده بزرگ منشعب می‌شود و عملکرد مناسبی برای حفظ باکتری‌های مفید روده دارد. حتی بر حذف سموم و آلودگی‌های بدن موثر است. اما در مواقعی که دچار التهاب و عفونت می‌شود، با درد شدیدی همراه است. به همین خاطر، عمل جراحی کمک می‌کند این مشکل درمان شود. نیاز نیست نسبت به نبودن آپاندیس نگران باشید، زیرا کارکرد دقیق آن هنوز از نظر علمی ثابت نشده و برداشتن آن هیچ تاثیری در سلامتی دیگر اعضای بدن نمی‌گذارد.
۱– آپاندکتومی با جراحی لاپاراسکوپی (شکم باز نمی‌شود)
در جراحی لاپاروسکوپی چندین برش کوچک در شکم ایجاد می‌شود که امکان جاسازی ابزارهای جراحی مخصوص وجود دارد. به کمک یکی از این ابزارها دوربین به محل حادثه انتقال می‌یابد تا پزشک با مشاهده تصاویر، اقدامات لازم را انجام دهد. سپس به کمک ابزارها آپاندیس را خارج می‌کند.
۲– آپاندکتومی به شیوه جراحی باز
در صورت ترکیدن آپاندیس برای دسترسی راحت‌تر از جراحی باز استفاده می‌شود. زیرا تشخیص درست و اقدامات اصولی به وسیله لاپاروسکوپی ناممکن است. همچنین اگر احتمال بروز عفونت گسترده در ناحیه شکم و ترشحات زایمانی وجود داشته باشد، جراحی به روش باز انجام می‌شود.
ضرورت جراحی باز آپاندیس ترکیده: در کوتاه‌ترین زمان باید ضایعات آپاندیس خارج شود، زیرا بیمار در معرض ابتلا به سپسیس قرار دارد و عارضه جدی و تهدید کننده ای که برای بیمار وجود دارد این است که بدن برابر عفونت واکنش از خود نشان می‌دهد.
مراحل انجام جراحی آپاندیس چیست؟
اولین مرحله: بیهوشی
قبل از جراحی، تحت بیهوشی قرار می‌گیرید تا هیچ گونه دردی را تجربه نکنید. انجام بیهوشی یا بی حسی موضعی بع وضعیت بیمار بستگی دارد که به صلاح دید پزشک یکی از این دو انتخاب می‌شود.
دومین مرحله: بسته به نوع عمل باز یا لاپاراسکوپی، دسترسی به آپاندیس
پزشک با استفاده از دوربین در تجهیزات عمل لاپاراسکوپی، آپاندیس را شناسایی می‌کند. (در عمل باز، پزشک زیر شکم و در محل آپاندیس برشی روی شکم ایجاد می‌کند تا به آپاندیس دسترسی پیدا کند)
سومین مرحله: خارج کردن آپاندیس
پس از دسترسی کامل، پزشک آپاندیس را خارج می‌کند و در صورت بروز التهاب و تشکیل توده اقدامات لازم برای پاکسازی انجام می‌شود.
چهارمین مرحله: بخیه محل
برای بهبودی سریع، ناحیه زخم شده بسته می‌شود و بخیه می‌خورد.
پنجمین مرحله: مرحله ریکاوری
در آخر به اتاق ریکاوری انتقال می‌یابید تا اثر بیهوشی از بین برود. مدت زمان ریکاوری برای هر فردی متفاوت است. در جراحی لاپاراسکوپی معمولا همان روز به منزل بر می‌گردد اما در عمل باز و همچنین مواقعی که بیمار با پارگی آپاندیس روبرو شده باشد برای تحت نظر داشتن وی، چند روز در بیمارستان نگهداری می‌شود و سپس مرخص می‌گرد و طی چند هفته نیز به فعالیت‌های روزانه باز می‌گردد.
چه کسانی کاندیدای جراحی آپاندیس هستند؟
آپاندیس برای چه کسانی مناسب مناسب است؟ این عمل با تشخیص التهاب آپاندیسیت برای فرد انجام می‌شود. دلایل اجرای آن، رفع علائمی همچون درد شدید، استفراغ، حالت تهوع و افت شدید خون است. در واقع کاندیدای مناسب آن به تشخیص پزشک انتخاب می‌شوند.
اما کسانی که نمی‌توانند این جراحی را انجام دهند در دسته‌های زیر قرار دارند:
- افراد دارای ضعف جسمانی
- افراد دچار به بیماری‌های نارسایی قلبی – عروقی، تنفسی شدید
- افراد دچار به دیابت بالا
- افراد دچار عفونت شدید که التهاب به مرحله شدیدی رسیده و روند درمان به خوبی پیش نرفته است.
- خانم‌های باردار که به تشخیص پزشک انجام این عمل موجب بروز مشکلات خاص می‌شود.
- کسانی که سن بالایی دارد و ضعیف جسمی آنها مناسب نیست.
اقدامات لازم قبل از عمل آپاندیس
مراحلی که باید قبل از جراحی انجام شود شامل مشاوره قبل از عمل، انجام آزمایشات لازم و سپس بستری شدن است. اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید حتماً به اطلاع پزشکتان برسانید. پزشک نیز دستورات لازم مانند وعده‌های غذایی مناسب، مصرف آب کافی قبل از عمل، تمیز کردن پوست در ناحیه هدف و دوری از برخی داروها را برایتان بازگو می‌کند.
دوران بهبودی و اقدامات پس از عمل آپاندیس
- زمان بهبودی عمل آپاندکتومی بسته به میزان پیشرفت آپاندیسیت متفاوت است.
- معمولاً بیمار ۱ یا ۲ روز در بیمارستان بستری می‌شوید.
- برای چند هفته بعد از جراحی باید فعالیت بدنیتان را محدود کنید.
- احتمالاً در چند روز اولیه دچار درد و کبودی می‌شوید.
- استفاده از مسکن تنها به تجویز پزشک ممکن است.
- اگر عمل لاپاراسکوپی انجام داده اید، ممکن است حدود یک هفته ناحیه شانه احساس درد داشته باشید. این اتفاق ناشی از گازی است که در طی عمل به شکم پمپاژ شده است.
- برای مدت کوتاهی بعد از عمل ممکن است دچار یبوست شوید. برای کاهش این مشکل، از مسکن‌های کدئین استفاده نکنید، فیبر زیاد بخورید و مایعات بنوشید. پزشک معالج برای رفع مشکلات این چنین٬ داروی مناسب را تجویز می‌کند.
- اگر در دوره بهبود دچار معده درد شدید شدید، با پزشک خود تماس بگیرید.
چه بخورید تا زودتر بهبود یابید؟
مصرف تغذیه مناسب بعد از عمل اپاندیس بسیار مهم است و به بهبودی سریع‌تر شما کمک می‌کند:
- مایعات همچون آب، آب میوه، ژله و سوپ
- پرهیز از مصرف چای، قهوه، نسکافه، آب میوه‌های اسیدی
- مصرف خوراکی‌های نرم مانند تخم مرغ، ماهی آب پز، میوه‌ها و ..
- منع مصرف مواد غذایی چرب و سنگین
- ممنوعیت الکل و نوشیدنی‌های گازدار
- مصرف مولتی ویتامین‌ها برای بهبودی سریع
عوارض عمومی جراحی آپاندیس چیست؟
برداشتن آپاندیس یکی از متداول‌ترین عمل‌ها است که معمولاً بدون عوارض جدی یا طولانی مدت انجام می‌شود. اما مانند دیگر جراحی‌ها، با خطرات زیر همراه باشد:
عفونت زخم: بروز این اتفاق نادر است. زیرا پزشک قبل، در طول عمل یا بعد از عمل مصرف آنتی بیوتیک را توصیه می‌کند.
خونریزی (هماتوم): خونریزی زیر پوست که باعث تورم محکم می‌شود. این به خودی خود بهتر می‌شود، اما در صورت نگرانی بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
جای زخم: از عوارض طبیعی هر دو نوع عمل جراحی، ایجاد جای زخم در محل برش است.
چرک (آبسه): در موارد نادر، عفونت ناشی از ترکیدن آپاندیس می‌تواند منجر به آبسه بعد از عمل شود.
فتق بعد از عمل آپاندیس: در محل برش‌های ایجاد شده در روند جراحی لاپاراسکوپی اتفاق می‌افتد که دلیل آن جوش نخورده زخم‌ها است.
عوارض ناشی از بیهوشی عمومی: مانند خطر واکنش آلرژیک یا استنشاق معده.
چه عواملی باعث ایجاد آپاندیسیت می‌شوند؟
بر اساس نظرات موسسه ملی دیابت، گوارش و بیماری‌های کلیوی، کار آپاندیس ایجاد مخاط است. این مخاط از طریق لومین به درون روده بزرگ راه پیدا می‌کند و تخلیه می‌شود. اما گاهی اوقات مدفوع ممکن است راه آپاندیس را مسدود کند و باعث ایجاد زخم شود. این زخم ناشی از تحریک دستگاه گوارش از شرایطی مانند کرون و کولیت است.
در صورت مسدود شدن لومن آپاندیس، یک سری باکتری که در آپاندیس وجود دارند شروع به تکثیر کرده و منجر به آپاندیسیت می‌شود. این یعنی آپاندیس ملتهب شده و پر از چرک است. از آنجایی که علت آپاندیسیت کاملاً مشخص نیست، هیچ راه تضمینی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
چه کسانی در معرض آپاندیسیت هستند؟
آپاندیسیت یک بیماری شایع است. همه ساله افراد زیادی با آپاندیسیت در بیمارستان بستری می‌شوند. ابتلا به این بیماری در هر سنی امکان پذیر است، اما معمولاً در افراد جوان بین ۱۰ تا ۲۰ سال بیشتر دیده می‌شود.
جراحی آپاندیس توسط دکتر بهزاد نعمتی‌هنر
دکتر بهزاد نعمتی‌هنر، یکی از بهترین جراحان فعال در زمینه جراحی آپاندیس به صورت باز است. دکتر درجه دانشیاری در دانشگاه شهید بهشتی تهران در دو بیمارستان «امام حسین» و «کسری» در تهران در سمت متخصص جراحی عمومی فعالیت می‌کنند. بنا به تشخیص ایشان، عمل جراحی برداشتن آپاندیس، به یکی از دو روش لاپاراسکوپی یا جراحی باز انجام می‌شود.
و در آخر
حذف آپاندیس یکی از جراحی‌های رایج و ساده است که به دو روش باز و بسته انجام می‌شود. در واقعی که بیمار با شرایط حاد روبرو نشده باشد، روند جراحی بدون هیچ مشکلی به نتیجه می‌رسد. اما در شرایط خاص و کمیاب ممکن است با مشکلات جدی مانند عفونت شدید همراه باشد. پس در صورت تشخیص به موقع آپاندیسیت و مراجعه به پزشک متخصص می‌توانید نسبت به نگرانی‌های جراحی خیالتان آسوده باشد و تحت شرایط کاملاً ایده آل درمان خود را سپری کنید.
سوالات پرتکرار
۱- عمل آپاندیس چقدر طول می‌کشد؟
زمان اجرای این جراحی حدود ۲۵ الی ۴۵ دقیقه است. با توجه به شرایط بیمار و وضعیت جراحی ممکن است تغییر کند.
۲- عمل آپاندیس چند روز بستری دارد؟
در صورت جراحی به سبک باز و یا عمل به خاطر پارگی آپاندیس نیاز به ۲ الی ۳ روز بستری نیاز است اما در جراحی لاپاراسکوپی، امکان مرخص شدن در همان روز هست.
۳- آیا چاقی موجب آپاندیسیت می‌شود؟
خیر، چاقی هیچ ارتباطی با بروز این مشکل ندارد.
۴- جراحی آپاندیس چند تا بخیه می‌خورد؟
تعداد بخیه به عوامل مختلف مانند روش، میزان التهاب، تغییرات آپاندیس، نظر پزشک و البته نوع روش جراحی بستگی دارد.
۵- بعد از عمل آپاندیس چه بخوریم تا زودتر خوب شویم؟
مصرف مایعات دارای فیبر، خوراکی‌های نرم و ژله ای توصیه می‌شود. اما بهتر است از خوردن وعده‌های نفاخ و نوشیدنی‌های گاز دار دوری کنید. پیشنهاد می‌کنیم این مقاله رژیم غذایی بعد از عمل جراحی آپاندیس را بخوانید.
۶- هزینه عمل آپاندیس چقدر است؟
هزینه جراحی آپاندیس به عوامل متعددی بستگی دارد
- در بیمارستان خصوصی بستری شوید یا دولتی؟
- داشتن بیمه و نوع بیمه تکمیلی که در آن بیمارستان مورد تایید باشد
- سقف پوشش بیمه شما چقدر باشد
- نوع جراحی (لاپاراسکوپی باشد یا جراحی باز)
۷- برای تشخیص آپاندیس به چه دکتری مراجعه کنیم؟
معمولا درد آپاندیس به‌گونه‌ای است که فرصت مراجعه با تعیین وقت قبلی به مطب پزشک محدود است. در این مواقع بیمار برای اقدام درمانی سریعا خود را به اورژانس معرفی می‌کند. در بیمارستان ابتدا اقدامات تشخیصی و بررسی بیماری توسط پزشکان اورژانس صورت می‌گیرد و سپس پس از تایید آپاندیس برای جراحی توسط پزشک جراح آماده می‌شود.