جراحی سنگ کیسه صفرا (کوله‌سیستکتومی)
عمل کیسه صفرا (جراحی کوله سیستکتومی cholecystectomy) به دلایل مختلف انجام می‌شود. این متد جراحی یک روش کم تهاجمی و کم ریسک برای حذف کیسه صفرا است و به دلایل زیادی نسبت به عمل کوله سیستکتومی باز ترجیح داده می‌شود. در اکثر موارد، بیمارانی که دچار اختلال در عملکرد کیسه صفرا شده اند، به تشخیص پزشک باید خود را برای انجام این عمل آماده کنند. برای آمادگی بهتر از نظر روانی به بهترین شکل، بهتر است در مورد این عمل کیسه صفرا، روش انجام، مزایا و نحوه آمادگی و مراقبت‌های لازم در مورد ریکاوری بعد از عمل اطلاعات لازم را داشته باشید.
کیسه صفرا چیست و چه عملکردی دارد؟
کیسه صفرا یک عضو کیسه شکل در قسمت بالای شکم است که زیر کبد قرار گرفته و مایع صفرا را جمع آوری و نگه‌داری می‌کند. زمانی که غذا می‌خورید، خصوصا در غذاهای چرب، صفرا به داخل روده‌ها آزاد می‌شود تا به هضم و جذب چربی‌ها کمک کند. صفرا به تقسیم چربی به مولکول‌های کوچک‌تر کمک می‌کند و در نهایت آنزیم‌های گوارشی دیگر برای هضم کامل آن به کمک سیستم گوارشی می‌آیند. عملکرد کیسه صفرا برای کمک به هضم غذا بسیار مفید و کاربردی است، اما در شرایطی که این عضو دچار اختلال‌های جدی شود چاره‌ای جز انجام عمل جراحی حذف آن نیست.
عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا به چه دلایلی انجام می‌شود؟
عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا یک عمل کم تهاجمی است که با استفاده از ابزار مخصوص و چند برش کوچک روی شکم کیسه صفرا را حذف می‌کنند. عمل لاپاراسکوپی حذف کیسه صفرا زمانی انجام می‌شود که به دلیل بروز یکی از بیماری‌های زیر خطرات زیادی سلامتی شما را تهدید کند یا به دلیل ادامه دار شدن یا بدتر شدن بیماری کیفیت زندگی شما را به خطر بیاندازد:
- بیماری‌های کیسه صفرا شامل سنگ کیسه صفرا، پولیپ کیسه صفرا، دیسکینزی کیسه صفرا و سنگ مجرای اصلی صفراوی
- کُله‌سیستیت یا التهاب کیسه صفرا ناشی از سنگ کیسه صفرا (کله لیتیاز)
- سرطان کیسه صفرا
- التهاب پانکراس به دلیل سنگ های صفرا
انواع روش‌های جراحی کیسه صفرا
به صورت کلی، جراحی حذف کیسه صفرا به دو روش کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی و کوله سیستکتومی باز انجام می‌شود که خود روش لاپاروسکوپیک که متداول‌ترین روش حذف کیسه صفرا است، دارای سه متد زیرمجموعه است:
جراحی کیسه صفرا با لاپاروسکوپی:
این یک متد استاندارد برای حذف کیسه صفرا است و شامل استفاده از لاپاروسکوپ (یک دوربین بسیار کوچک) است که از طریق برش شکمی کوچک وارد شکم می‌شود و به جراح اجازه می‌دهد که درون شکم را نگاه کند. در این روش جراحی، چند برش کوچک روی شکم ایجاد می‌شود که از طریق آن‌ها سایر ابزارهای جراحی را برای حذف کیسه صفرا وارد بدن می‌کنند.
جراحی کیسه صفرا با لاپاروسکوپی تک برش:
این یک روش سنتی انجام این عمل است که به جای چند محل جراحی کوچک، تنها یک برش (معمولا در محل ناف) ایجاد می‌شود و تنها مزیت آن ایجاد اسکار کمتر در ناحیه شکمی است.
جراحی کیسه صفرا با لاپاروسکوپی روباتیک:
این یک جراحی کوله سیستکتومی لاپاروسکوپیک است که در آن جراح از یک سیستم روباتیک خاص برای کنترل ابزار استفاده می‌کند. مزیت این متد، تصویربرداری سه بعدی از محل جراحی و دقت بسیار بالای آن است.
جراحی کیسه صفرا به روش سنتی یا باز:
این یک روش لاپاروسکوپیک نیست اما یکی دیگر از روش‌های حذف کیسه صفرا به شمار می‌رود که در صورت تورم زیاد یا وجود مشکلات دیگر و در شرایطی که امکان انجام جراحی لاپاروسکوپیک وجود نداشته باشد، توسط پزشک توصیه می‌شود. در این روش سنتی‌تر، یک برش بزرگ در شکم ایجاد می‌شود.
عمل لاپاروسکوپی کیسه صفرا چطور انجام می‌شود؟
برای شروع عمل کوله سیستکتومی لاپاروسکوپیک باید گان بیمارستانی را بپوشید و IV دریافت می‌کنید تا پزشک مایعات و داروهای مورد نیاز را از طریق خون به بدن شما برساند. این جراحی طی 7 مرحله اصلی زیر انجام می‌شود:
مرحله اول: بیهوش کردن بیمار
اول از همه، برای اطمینان از اینکه بیمار به خواب فرو رفته است و جراحی بدون دردی را تجربه می‌کند، داروهای بیهوشی عمومی به وی داده می‌شود.
مرحله دوم: ایجاد برش‌های کوچک شکمی
سپس جراح برش‌های کوچکی در اندازه‌های ۰.۵ تا ۱ سانتی متر را روی شکم ایجاد می‌کند.
مرحله سوم: ورود لاپاروسکوپ به شکم
بعد از ایجاد برش‌ها، لاپاروسکوپ که یک لوله همراه با دوربین و نور در انتهای آن است را از طریق یکی از این برش‌ها وارد شکم می‌کنند. انتقال این ابزار به درون شکم به پزشک کمک می‌کند فضای درون شکم را روی مانیتور ببیند.
مرحله چهارم: وارد کردن دیگر ابزارهای جراحی به شکم
سایر ابزارهای جراحی را از طریق برش‌های دیگر وارد شکم می‌کنند. این ابزارها برای انجام جراحی از جمله برش، گرفتن و بخیه زدن استفاده می‌شود.
مرحله پنجم: مرحله انجام عمل جراحی به مدت حداکثر ۲ ساعت
در این مرحله پزشک با کمک ابزارهای گفته شده، روند جراحی لازم برای حذف کیسه صفرا را انجام می‌دهد. در این مرحله، مجاری و سرخرگ منتهی به کیسه صفرا بسته می‌شود و کیسه صفرا با استفاده از لیزر یا الکتروکوتر برداشته می‌شود. اگر بیمار سنگ صفراوی داشته باشد، این سنگ‌ها همراه با کیسه صفرا و از طریق برش شکمی بیرون کشیده می‌شود. کل زمان جراحی برای بیمار عادی بین ۱ تا نهایت ۲ ساعت طول می‌کشد مگر اینکه شرایط دیگری حین جراحی رخ دهد.
مرحله ششم: بیرون آوردن ابزار و بستن آن
زمانی که جراحی انجام شد، لاپاروسکوپ و سایر ابزارها را با احتیاط بیرون می‌آورند و محل برش‌ها را با بخیه یا چسب جراحی می‌بندند.
مرحله نهایی: ریکاوری
بیمار را به محل ریکاوری بعد از جراحی منتقل می‌کنند و تا زمان به هوش آمدن تحت نظارت قرار می‌گیرد. وابسته به شرایط فیزیکی بیمار و روند جراحی ممکن است در همان روز مرخص شود و یا یک روز برای نظارت بیشتر در بیمارستان بستری باشد.
مزایای جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا
معمولا جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا به دلایل زیر نسبت به روش کوله سیستکتومی باز ترجیح داده می‌شود:
- برش‌های کوچک‌تر
- درد کمتر
- نیاز به بستری بیمارستانی کمتر
- ریکاوری سریع‌تر
- پیچیدگی‌های کمتر روند جراحی
- ریسک عفونت و سایر مشکلات برای زخم
- اسکار قابل تشخیص کمتر
- دقت بیشتر به دلیل استفاده از دوربین و دید ذره بینی از محل جراحی
البته در صورتی که در طی جراحی مشکل خونریزی پیدا کنید، پزشک نتواند با استفاده از لاپاراسکوپ درون شکم را بییند، اضافه وزن داشته باشید، بافت اسکار از جراحی‌های قبلی روی شکم داشته باشید و یا کیسه صفرا صدمه زیادی (مثل اسکار یا تورم) دید باشد پزشک انجام عمل کیسه صفرا باز را ترجیح می‌دهد.
خطرات احتمالی جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا
به صورت کلی، جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا یک جراحی ایمن و کم ریسکی است. البته این موضوع تا حد زیادی به مهارت و تخصص پزشک جراح شما بستگی دارد. خطرات احتمالی جراحی کیسه صفرا شامل موارد زیر می‌شود:
- واکنش آلرژیک یا منفی به داروهای بیهوشی و سایر داروها
- خونریزی
- لخته خون
- از بین بردن رگ‌های خونی
- مشکلات قلبی شامل افزایش ضربان قلب
- عفونت
- پانکراس
- صدمه به مجرای صفرا، کبد یا روده کوچک
چطور برای جراحی کیسه صفرا آماده شویم؟
قبل از جراحی:
قبل از انجام جراحی کیسه صفرا پزشک توصیه‌ها و تست‌های زیر را انجام خواهد داد:
ارزیابی پزشکی: قبل از انجام این جراحی، تست خون، تست‌های تصویری، معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی شما به پزشک در تشخیص نیاز به انجام این جراحی کمک می‌کند. اگر به دلیل بیماری زمینه‌ای خاصی داروی مشخصی را مصرف می‌کنید حتما به پزشک اطلاع دهید. علاوه بر این، اگر باردار هستید یا احتمال می‌دهید که باردار باشید حتما پزشک جراح را در جریان قرار دهید.
پرهیز و محدودیت‌های غذایی: پزشک از شما می‌خواهد که ۶ تا ۸ ساعت قبل از زمان جراحی از مصرف هرگونه نوشیدنی یا خوراکی خودداری کنید.
حمام در روز جراحی: لازم است صبح روز جراحی یا شب قبل با یک صابون ضدعفونی خاص دوش بگیرید.
در روز جراحی:
حتما لباس راحت و مناسب بپوشید: لباس راحت و گشاد به همراه داشته باشید تا بعد از جراحی با لباس‌های راحت به منزل برگردید.
در زمان مناسب کارهای بستری بیمارستان را انجام دهید: در زمان مشخص شده در مرکز جراحی و یا در بیمارستان حاضر شوید. معمولا لازم است چند ساعت قبل از زمان مشخص شده برای انجام جراحی در بیمارستان حضور داشته باشید.
مدارک شخصی را به همراه داشته باشید: مدارک شناسایی، اطلاعات بیمه و لیستی از داروهای مصرفی خود را به همراه داشته باشید.
تدارکات لازم برای بعد از جراحی را از قبل انجام دهید: حتما با یک نفر هماهنگ کنید که در طول پروسه جراحی در محل بیمارستان حضور داشته باشد و بعد از جراحی شما را به منزل برساند.
محل مناسبی برای استراحت در منزل مهیا کنید: قبل از حضور در بیمارستان برای انجام جراحی، محل استراحت خود در منزل را آماده کنید.
در ساعات اولیه بعد از انجام جراحی خوراکی یا نوشیدنی مصرف نکنید.
شاید نیاز باشد جهت مراقبت‌های بعد از جراحی یک یا دو روز در بیمارستان بستری باشید.
مراقبت‌های بعد از عمل کیسه صفرا
بعد از عمل کیسه صفرا، مایع صفرا مستقیما و به صورت کنترل نشده وارد روده بزرگ می‌شود و به دلیل حذف کیسه صفرا که مسئولیت کنترل و آزاد کردن این مایع را بر عهده داشته است، بیمار علائم اسهال و نفخ را تجربه خواهد کرد. حتی ممکن است برای مدتی بعد از عمل جراحی علائم بیماری قبل از جراحی را تجربه کنند که در این صورت باید پزشک را مطلع کنند.
در دوران ریکاوری بعد از عمل کیسه صفرا، باید مراقبت‌ها و ملاحظات خاصی را در منزل انجام دهند. برای مثال، باید به توصیه‌های پزشک در مورد رژیم غذایی بعد از عمل لاپاراسکوپی توجه کنند و غذاهای کم چرب، سالم و پرفیبر را در برنامه غذایی خود بگنجانند.
معمولا دوره ریکاوری کامل بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد، اما در مدت زمان بین ۱ تا ۲ هفته بعد از عمل جراحی بیمار می‌تواند به انجام فعالیت‌های روزمره زندگی برگردد. البته باید به تدریج از ورزش‌های و فعالیت‌های سبک بعد از یک تا دو هفته شروع کنند و به توصیه‌های پزشک در مورد انجام ورزش بعد از عمل کیسه صفرا توجه کنند.
حتما باید معاینات پزشک بعد از جراحی کیسه صفرا را جدی بگیرید و در این مدت مراقبت‌های لازم بعد از عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا را انجام دهید تا بهبودی کامل بدست بیاید.
عمل جراحی لاپاراسکوپی حذف کیسه صفرا در تهران
مانند بقیه جراحی‌های پزشکی، بخش مهمی از روند بهبود و موفقیت آمیز بودن جراحی به تخصص و تبحر جراح بستگی دارد. برای اینکه از نتیجه رضایت بخش و بدون عوارض عمل اطمینان داشته باشید، حتما باید یک جراح متخصص پیدا کنید. برای تشخیص میزان تبحر و تخصص می‌توانید به سابقه کاری، میزان رضایت بیمارهای قبلی و توصیه‌های پزشک‌های متخصص اعتماد کنید. با انجام عمل جراحی لاپاراسکوپی توسط دکتر بهزاد نعمتی هنر و انجام توصیه‌های پزشک در مورد مراقبت‌های لازم بعد از جراحی، می‌توان نسبت به نتیجه رضایت بخش و بدون عوارض این عمل مطمئن باشید.
سوالات متداول
عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا چقدر طول می‌کشد؟
عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا معمولا بین ۱ تا ۲ ساعت طول می‌کشد. مدت زمان دقیق بسته به پیچیدگی شرایط و آناتومی فردی بیمار متفاوت است. ماهیت کم تهاجمی بودن روش لاپاراسکوپی معمولاً در مقایسه با جراحی باز منجر به زمان بهبودی کوتاه‌تر می‌شود.
عمل کیسه صفرا چند روز بستری دارد؟
اگر جراحی به شیوه لاپاراسکوپی باشد اغلب موارد همان روز مرخص می‌شود و بین ۱ تا ۲ هفته به زندگی نرمال خود برمی‌گردد. اما در صورتیکه عمل به شیوه جراحی باز انجام شود، حداقل یک شب در بیمارستان سپری خواهد کرد و دوران نقاهت نیز اندکی طولانی‌تر از عمل لاپاراسکوپی است.
بدن بعد از عمل حذف کیسه صفرا چه تغییری می‌کند؟
بعد از حذف کیسه صفرا، عضوی که مسئول کنترل میزان آزاد شدن صفرا بوده است از بین می‌رود و مدتی طول می‌کشد تا بدن با شرایط جدید خود را تطبیق دهد.
آیا عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا یک جراحی پر ریسک است؟
خیر این یک عمل متداول، کم تهاجمی، و کم ریسک است که نسبت به روش کوله سیستکتومی باز ترجیح داده می‌شود.
مدت استراحت بعد از عمل کیسه صفرا چقدر است؟
بعد از این عمل باید بین ۱ تا ۲ هفته کاملا استراحت کنیم، اما دوره ریکاوری کامل آن بین ۴ تا ۶ هفته زمان می‌برد.
آیا بعد از عمل حذف کیسه صفرا کبد بیشتر کار می‌کند؟
بعد از این عمل کبد به طور مستقیم بیشتر کار نمی‌کند، اما نحوه جریان صفرا در بدن تغییر می‌کند.
متداول‌ترین شکایت بعد از عمل کوله سیستکتومی چیست؟
مشکلات گوارشی از جمله اسهال یا نفخ مهم‌ترین شکایت بعد از این عمل است، زیرا بدن باید به نبود کیسه صفرا و تغییر در جریان صفرا عادت کند.